Bij Leene Communicatie werken we voor tal van interessante opdrachtgevers aan uiteenlopende projecten. Van gemeenten tot ministeries en van brancheorganisaties tot multinationals: wij helpen hen bij het effectief aanpakken van maatschappelijke vraagstukken. Een van onze opdrachtgevers is de Gezondheidsraad, die plotseling in de schijnwerpers kwam te staan met de adviezen over vaccinatie tegen COVID. We spraken erover met Gerard van Roon, die hoofd communicatie en redactie was bij de Gezondheidsraad. En met collega Maarten Hagg, die als woordvoerder ondersteunde bij de adviezen.
Toen Gerard in de zomer van 2020 startte bij de Gezondheidsraad was de zoektocht naar coronavaccins al in volle gang. De Gezondheidsraad werkte aan het eerste advies voor het kabinet en de Tweede Kamer. “In eerste instantie ging het om een basisadvies over de vaccinatiestrategie”, vertelt Gerard. “Vanuit de schaarste was de vraag: wie moeten als eerst een vaccin krijgen, en wie daarna? Daarna kwamen de diverse coronavaccins op de markt en adviseerde de raad steeds over inzet daarvan in het vaccinatieprogramma.”
‘Een crisissfeer vereist andere vaardigheden’
De Gezondheidsraad is een onafhankelijke, wetenschappelijke adviesraad die de overheid adviseert over volksgezondheid en de gezondheidszorg. Voor elk advies wordt een groep deskundigen samengesteld. Toen tijdens de coronaperiode de vraag naar adviezen sterk toenam en die adviezen vaak op heel korte termijn nodig waren, moest de organisatie alle zeilen bijzetten. Doordat er grote belangstelling was voor de (spoed)adviezen over de vaccins, kwam er extra druk te staan op de organisatie.
“De vaste persvoorlichter uit mijn team deed de woordvoering over de niet-COVID-adviezen. In eerste instantie leek het erop dat de woordvoering over de coronavaccins tijdelijk zou zijn en dacht ik dat ik die wel zelf kon doen”, vertelt Gerard. “De praktijk leerde echter dat het langer ging duren en er veel meer bij kwam kijken. Ik realiseerde me dat wij het met ons team nooit gingen redden. Zeker niet gezien de crisissfeer in de media, in de politiek en in onze organisatie. Dat vroeg om andere vaardigheden: we hadden een snelle denker nodig met veel ervaring in het stellen van de juiste vragen. Daardoor kon ik mijzelf bovendien richten op de interne organisatie.”
De stem van de wetenschap, niet van de politiek
“De coronavaccins kwamen in korte tijd in het middelpunt van de belangstelling te staan”, vertelt Maarten. Hij kwam in het voorjaar van 2021 als interim woordvoerder aan boord. “Daar gingen ineens alle vragen over, ook in de media. Dat was begrijpelijk, want de vaccins werden gezien als de weg uit de crisis. Maar er waren in de samenleving ook vragen over de veiligheid omdat het over nieuwe vaccins ging.”
Bij de adviezen over de coronavaccins moest de Gezondheidsraad een afweging maken op basis van wetenschappelijke onderzoeken over de effectiviteit en veiligheid van de vaccins bij verschillende doelgroepen. De uiteindelijke beslissing om bepaalde vaccins wel of niet aan te bieden en aan wie, lag bij de politiek.
“Voor veel mensen in de samenleving – ook voor journalisten – was de rolverdeling tussen de Gezondheidsraad en de politiek niet duidelijk”, vertelt Maarten. “De minister van Volksgezondheid besloot bijvoorbeeld na een advies over het AstraZeneca-vaccin de vaccinatie te pauzeren vanwege een zeldzame maar ernstige bijwerking. Daarover kreeg de Gezondheidsraad forse kritiek in de media. Terwijl de raad juist had geadviseerd om volle bak door te gaan met vaccineren, maar om voor bepaalde groepen andere vaccins te gebruiken.”
De ontbrekende schakel
De blijvende druk van de corona-adviezen die elkaar kort na elkaar opvolgden en die stuk voor stuk konden rekenen op media-aandacht was voor Gerard de aanleiding om voor ondersteuning aan te kloppen bij Leene Communicatie. Maarten ging ermee aan de slag. Zijn opdracht was om ervoor te zorgen dat de adviezen goed overkwamen op een manier waarbij het voor iedereen duidelijk was wat de rol van de Gezondheidsraad is – en wat niet. “Voor je het weet wordt ook alle besluitvorming rondom de vaccinaties direct aan de Gezondheidsraad gelinkt. Daarmee dreigde de raad onderdeel te worden van de politieke discussie. Dat moesten we voorkomen: de Gezondheidsraad is de onafhankelijke stem van de wetenschap. Juist in een crisis is die van groot belang.”
Door stevig te investeren in de relaties met de pers lukte het steeds beter om te zorgen dat de adviezen goed hun weg bleven vinden via de media. Dat ging niet zonder slag of stoot, herinnert Maarten zich. “Sommige maatregelen werden in onze buurlanden eerder ingevoerd dan in Nederland”, vertelt hij. “Daarbij ontstond het beeld dat de Gezondheidsraad hier de besluitvorming vertraagde. Dat klopte niet. De raad gaf advies op hetzelfde tempo als vergelijkbare adviesraden in het buitenland. Maar de overheid nam daar soms al eerder besluiten, waar het Nederlandse kabinet eerst de wetenschappelijke adviezen afwachtte voordat een besluit werd genomen.”
“Tijdig adviseren en een duidelijke verantwoording geven was hierbij voor ons cruciaal”, vult Gerard aan. “De komst van Maarten stelde mij in staat om te focussen op het proces. Daarvoor zag je dat, als gevolg van alle druk die er toen was, de interne informatie-uitwisseling soms wat stokte. Er ontstond weer ruimte om die te herstellen. Het proces verliep daardoor veel soepeler.”
Terug op de kaart met een gevoel van trots
De coronaperiode was intens, maar heeft de Gezondheidsraad ook veel gebracht, vertelt Gerard. “Deze intensieve periode heeft eraan bijgedragen dat we zichtbaarder zijn geworden als factor van betekenis. Dat geldt ook voor adviezen die niet gerelateerd zijn aan corona. Als je tijdens zo’n grote crisis relevant kunt zijn, heeft dat ook intern effect. Het geeft een gevoel van trots.”
“Met de hulp van Maarten lukte het beter om duidelijk te communiceren met journalisten en onjuiste informatie te corrigeren. Dat heeft bijgedragen aan het vertrouwen. In de hectiek van die periode wisten we samen beter de regie te houden op wat er van onze adviezen in de media terechtkwam.”
Crisiscommunicatie en woordvoering horen bij de expertises van Leene Communicatie. Vraagt jouw project ook om crisiscommunicatie of woordvoering? Neem dan gerust contact met ons op via info@leenecommunicatie.nl
