Na een welverdiende zomervakantie wordt er vanaf maandag 9 augustus 2021 weer onderhandeld over een nieuwe regering. Een van de punten die een nieuw kabinet niet moet vergeten, is de aanpak van laaggeletterdheid. Want niet goed kunnen lezen en schrijven is een groot probleem. In de afgelopen jaren kreeg dat onderwerp veel aandacht van het kabinet, juist omdat het in het regeerakkoord stond. Daarom moet de aanpak van laaggeletterdheid ook in een níeuw regeerakkoord komen. Steffart Buijs publiceerde daarover op 10 augustus een opiniebijdrage in dagblad Trouw.
Onderstaande bijdrage is op dinsdag 10 augustus gepubliceerd in Trouw.
Zo’n 2,5 miljoen Nederlanders hebben moeite met lezen en schrijven. Deze mensen missen informatie die vanzelfsprekend is voor mensen die wél taalvaardig zijn. Denk aan bijwerkingen over medicijnen, informatie over een gezonde leefstijl, over energiebesparing of het aanvragen van een betalingsregeling.
Wie niet goed kan lezen en schrijven, wordt uitgesloten in plaats van ingesloten. Die kloof moet worden gedicht. In de afgelopen jaren was het vooral de rijksoverheid die goede stappen zette op het gebied van laaggeletterheid. Bijvoorbeeld door teksten voor burgers te vereenvoudigen. Maar we zijn er nog lang niet. Veel bedrijven, gemeenten, waterschappen en verzekeraars moeten de omslag nog maken. Om te voorkomen dat de aanpak van laaggeletterdheid naar de achtergrond verdwijnt, is het nodig om de aanpak van laaggeletterdheid op te nemen in een nieuw regeerakkoord, met drie speerpunten.
Ten eerste moet er een extra stok achter de deur komen voor bedrijven die diensten leveren met een publiek nut. Zij moeten laaggeletterdheid met prioriteit aanpakken. “De RET vindt het belangrijk dat mensen met een verstandelijke beperking die onzichtbare belemmeringen ervaren, ook zelfstandig kunnen reizen met het openbaar vervoer en werkt hiervoor samen met MEE op Weg.” Wie moeite heeft met lezen en schrijven, begrijpt hier niets van. Maar niet alleen dit vervoerbedrijf kan beter rekening houden met laaggeletterden. Het geldt bijvoorbeeld ook voor energiebedrijven, verzekeraars, banken en pensioenfondsen. Niemand kan om dit soort organisaties heen. Daarom moet er de wettelijke plicht voor hen komen om duidelijk en toegankelijk te communiceren.
Ook moet de overheid zelf het goede voorbeeld geven. Zo heeft de overheid zichzelf allerlei normen opgelegd op het gebied van begrijpelijkheid en toegankelijkheid, zoals schrijven op taalniveau B1. Dat laat zich goed vergelijken met het taalniveau van de eindexamenteksten Engels voor vmbo en havo voor het Nederlandse taalgebied. De meeste gemeenten krijgen het echter niet voor elkaar om hun teksten op dat niveau aan te bieden. “De gemeente vraagt u in een verklaring aan te geven of u Nederlandstalig onderwijs heeft gevolgd of een inburgeringsdiploma heeft.” Deze tekst van de gemeente Den Haag staat niet op zichzelf, maar staat op tal van gemeentelijke websites. Voor veel laaggeletterden is dit echter abracadabra. Er is geen enkel excuus om teksten zo ingewikkeld te maken. Overheid: geef het goede voorbeeld, houd je aan je eigen regels en schrijf begrijpelijk en toegankelijk.
In de derde plaats moeten er structurele oplossingen komen. Denk aan een nationaal aanvalsplan om lezen en schrijven in het onderwijs te verbeteren. Op alle onderwijsniveaus. De Onderwijsinspectie meldde onlangs dat een kwart van de 15-jarigen niet kan lezen op basisniveau – cijfers vóór corona. Hoe corona doorwerkt op geletterdheid weten we nog niet. Maar de voortekenen zijn niet goed. Gemiddeld gezien scoorden kinderen in 2021 aanzienlijk lager op hun eindtoets voor de basisschool dan vorig jaar. Wie vroeger een vmbo-havo-advies kreeg, mag het dit jaar met dezelfde score bij havo-vwo proberen.
De gevolgen van laaggeletterdheid zijn groot. Het heeft een enorme impact op de mensen die ermee te kampen hebben, maar ook op de samenleving als geheel. Zo zijn er veel vaker gezondheidsklachten en financiële problemen bij mensen die niet goed kunnen lezen en schrijven. PwC rekende uit dat laaggeletterdheid de samenleving jaarlijks ruim een kwart miljard euro kost aan extra gezondheidszorg. En de Belastingdienst mist 80 miljoen euro per jaar aan inkomsten door de lagere verdiensten van laaggeletterden. Bekijk de aanpak van laaggeletterdheid daarom niet als kostenpost maar als een kans die verzilverd kan worden. Zet de aanpak van laaggeletterdheid daarom in een nieuw regeerakkoord.
