De komende decennia gaat Nederland stap voor stap van het aardgas af. Technisch gezien is dat een enorme operatie, maar ook communicatief is dit een uitdaging. Hoe communiceer je als gemeente over zo’n complex vraagstuk? We geven tien tips.
Liever gelijk met ons in gesprek? Stuur een email naar warmtetransitie@leenecommunicatie.nl.
De eerste wijken in ons land zijn inmiddels van het aardgas af. Duizenden andere wijken volgen in de komende jaren. En hoewel de alternatieven voor gas nog lang niet voor elke wijk bekend zijn, moet de gemeentelijke communicatie met bewoners nu al van start gaan. Dat bezorgt menig gemeente hoofdbrekens. Want het aardgasvrij maken van Nederland is nog met veel onzekerheden omgeven over het wat, hoe en wanneer.
Ervaring in proeftuinen
Tegelijk is het wel zaak dat gemeenten zo duidelijk mogelijk communiceren met hun inwoners. Daarvoor kunnen ze onder meer terugvallen op de ervaringen in de 27 proeftuinen van het Programma Aardgasvrije Wijken van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK). Deze pilotwijken in grote en kleine gemeenten gingen als eerste ‘van gas los’. Hiermee is veel waardevolle ervaring opgedaan, waarvan andere gemeenten kunnen profiteren. Inmiddels zijn er naast de pilotgemeenten meer gemeenten die er ervaring mee hebben, en die veelal ook willen delen. Want ook al is geen gemeente gelijk, zo uniek is elke situatie ook weer niet. En beter goed gejat…
“Het aardgasvrij maken van Nederland is nog met veel onzekerheden omgeven. Tegelijk is het wel van belang dat gemeenten zo duidelijk mogelijk communiceren naar hun inwoners.”
Het ministerie van BZK vroeg ons om een kritische blik op de wijze waarop de proeftuingemeenten hun communicatie hadden aangepakt. Dat was heel gevarieerd. Bewoners werden uiteenlopende manieren geïnformeerd: per brief of mail, er zijn inloopavonden georganiseerd, websites gelanceerd, informatiepunten ingericht en soms werd er zelfs een compleet festival aan gewijd. Soms ging het goed, soms ook liet de communicatie in de proeftuinen veel te wensen over.
Tien geleerde lessen
Al die do’s & don’ts komen goed van pas voor de vele gemeenten waar alle ‘aardgasvrij’-communicatie van nul af moet starten. Uit de ‘praktijklessen’ destilleerden we namelijk tien tips voor direct duidelijke communicatie over aardgasvrij worden. Doe er je voordeel mee!
1. Neem als gemeente het voortouw
De gemeente is aan zet bij de energietransitie en dus eerstverantwoordelijk als het gaat om duidelijke communicatie. Maak dus glashelder wie de afzender is, óók door de vormgeving en gebruik van het gemeentelogo. Natuurlijk zijn er meer partijen betrokken: energiebedrijven, bewonersinitiatieven, energiecoöperaties van bewoners, woningcorporaties, et cetera. Het feit dat zij óók communiceren is geen reden om dan maar niet centraal te communiceren. Omarm uiteraard wel de initiatieven die er al zijn. Werk samen en geef de andere partijen ook een duidelijke plek in de centrale communicatie.
2. Zorg voor een duidelijke boodschap
Denk goed na over wát je wil vertellen en welke informatie nu (nog) achterwege kan blijven. Formuleer dus een heldere, eenduidige kernboodschap met concrete deelboodschappen. Het samen met de direct betrokken partijen maken van een ‘messagehouse’ helpt om die boodschappen glashelder te krijgen. Houd aan die boodschappen vast. Zo voorkom je dat een brief die aankondigt dat een wijk aardgasvrij wordt, ook uitweidt over de techniek. Het verhaal is al ingewikkeld genoeg!
3. Vertel wat je wél weet
Rondom het aardgasvrij worden van woonwijken is nog veel onduidelijk. Vaak is nog niet bekend wat het beste alternatief is, hoe het zit met de kosten en wat de planning is. Ga deze onzekerheden niet uit de weg. Maak duidelijk dat nog niet alle antwoorden bekend zijn, maar communiceer tegelijk zo veel mogelijk over wat al wél bekend is. Bijvoorbeeld over de meest voor de hand liggende alternatieven, de diverse fases in het proces of over de planning waaraan de lezer globaal moet denken. Dat zorgt in elk geval voor enig houvast bij bewoners.
4. Communiceer in begrijpelijke taal
Bij de communicatie over aardgasvrij worden heb je als gemeente te maken met een zeer brede doelgroep. Houd daar in je taalgebruik rekening mee. Gemiddeld is één op de acht Nederlanders laaggeletterd. In sommige wijken ligt dat percentage nog een stuk hoger. Wees je daarvan bewust. Schrijf daarom in eenvoudige, alledaagse taal. Gebruik korte zinnen en alinea’s en met duidelijke en functionele tussenkopjes. Laat bijzaken en vaktaal achterwege en formuleer zoveel mogelijk vanuit het perspectief van de lezer.
5. Communiceer regelmatig
Er is niet altijd nieuws. Maar laat het nieuwsaanbod niet maatgevend zijn in de communicatie. Laat regelmatig van je horen, bijvoorbeeld eens per 3 maanden. Door op vast tijdstippen te communiceren blijft het onderwerp leven. Het geeft je ook gelegenheid om niet alleen de noodzakelijke informatie, maar ook de leuke weetjes te brengen: need to know vs nice to know. Laat bijvoorbeeld via kleine portretjes zien welke mensen in jouw gemeente met dit onderwerp bezig zijn en wat persoonlijke drijfveren zijn.
6. Breng óók het slechte nieuws
Mensen willen weten waar ze aan toe zijn. Aarzel daarom niet ook het ‘slechte nieuws’ te brengen. Bijvoorbeeld dat de betrokken huiseigenaren niet zelf kunnen kiezen óf ze aardgasvrij willen worden. Dat de overheid de meeste kosten voor haar rekening neemt, maar dat woningeigenaren een eigen bijdrage moeten betalen. En dat er voor huurders weliswaar geen kosten zijn, maar ook geen inspraakmogelijkheid is. Ook deze aspecten dragen bij aan een duidelijk en eerlijk verhaal.
7. Ken je doelgroepen
Bewoners van een gemeente vormen een bontgekleurd gezelschap. Breng eens in kaart met wie je zoal te maken hebt: jong en oud, verschillende achtergronden en opleidingen, verschillen in woonsituaties en interessegebieden. Wat zou elk van deze doelgroepen willen weten? Waar worden zij enthousiast van? En waar zitten vooral de vragen? Breng die verschillende doelgroepen in beeld via ‘persona’s’, en houd die voor ogen in de communicatie. Komt iedereen voldoende aan bod?
8. Maak het praktisch en persoonlijk
Aardgasvrij worden raakt iedereen en ‘komt achter de voordeur’. Mensen willen weten wat dit voor hen persoonlijk betekent, en hebben dus vragen als: Wat als ik op gas wil blijven koken? Wat moet ik doen als nú mijn CV-ketel kapotgaat? Wat verandert er in mijn woning? Hoeveel kost mij dit? Probeer zo concreet, zo praktisch en zo persoonlijk mogelijk te zijn. Laat merken dat je oog hebt voor de ‘kleine’ vragen en geef een concrete mogelijkheid om bewoners álle vragen te laten stellen die zij hebben. Denk aan spreekuren in het wijkcentrum, een speciaal telefoonnummer en e-mailadres voor vragen over dit onderwerp.
9. Houd het (gematigd) positief
Aardgasvrij worden is een serieus onderwerp, met grote gevolgen voor betrokken bewoners. Toon hiervoor begrip, maar zet dit ook weer niet té zwaar aan: je wilt mensen tenslotte wél meekrijgen. Houd de toonzetting van de communicatie daarom ‘gematigd’ positief. Blijf realistisch maar benadruk ook de kansen en positieve kanten. Denk hierbij ook vanuit de belangen van de inwoners: wat levert deze operatie hen op? Relativeer waar dat kan, schenk aandacht aan bewonersinitiatieven en gebruik in de vormgeving frisse kleuren en aansprekende, herkenbare en ‘vriendelijke’ foto’s.
10. Communiceer professioneel
Sta als gemeente voor professionaliteit in de communicatie. Amateurisme is ‘dodelijk’ als het gaat om communicatie over ‘aardgasvrij’. Besteed daarom aandacht aan goed geformuleerde, toegankelijke en foutloze teksten. Schakel daarvoor eventueel een externe professionele tekstschrijver in, en maak gebruik van beschikbare voorbeeldteksten. Denk ook aan een verzorgde vormgeving met een wat groter, goed leesbaar lettertype, voldoende witruimte en functioneel beeld. Schakel daarvoor bij voorkeur een professionele fotograaf en vormgever in. De (meestal bescheiden) investering in professionele ondersteuning betaalt zich dubbel en dwars uit. Communicatie waaraan door de afzender aandacht is besteed, kan op meer aandacht en waardering rekenen van de ontvanger!
Samenwerken?
Leene Communicatie heeft veel ervaring met (overheids)communicatie over complexe onderwerpen, zoals de warmtetransitie. Zo houden we ons intensief bezig met schrijven én vormgeven voor lager geletterden, ontwikkelden we de ‘beeldbrief’ en ondersteunen we inmiddels tal van gemeenten met de in- en externe communicatie over aardgasvrij worden. Denk aan een stakeholderanalyse, procesbegeleiding, strategieontwikkeling of ondersteuning bij de uitvoering. Kun je dus wel wat hulp of een kritische sparringpartner gebruiken bij duidelijke communicatie over ‘aardgasvrij’? Onze projectleiders, communicatieadviseurs, tekstschrijvers en vormgevers helpen je graag!
Wil je nog meer weten? Lees hier over onze ervaring in diverse gemeenten met communicatie over de energietransitie en aardgasvrije wijken.
Klaar om met ons in gesprek te gaan?
Vul onderstaand formulier in voor meer informatie over communicatie rondom aardgasvrij.
